Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι έθεσαν από πολύ νωρίς, ήδη τον 5ο αι. π.Χ. Ε., στο κέντρο της έρευνάς τους το ερώτημα: ποιος είναι ο αξιοβίωτος ή εὐδαίμων βίος στον οποίο αρμόζει και οφείλουμε να στοχεύσουμε ως ανθρώπινα όντα. Οι απαντήσεις των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων στο ερώτημα αυτό, ωστόσο, περιελάμβαναν όχι μόνο σκέψεις για την ουσία της ανθρώπινης φύσης αλλά επίσης σκέψεις σχετικές με τη θέση του ανθρώπου εντός του φυσικού κόσμου στο σύνολο του, ως αναπόσπαστου δηλαδή μέρους του, όσο και απόψεις για εκείνες τις συνθήκες εντός της κοινότητας ή της πόλης που είναι ικανές να προάγουν και να διασφαλίσουν έναν τέτοιο βίο. Φύση και κοινωνία είναι επομένως δύο σημαντικοί παράμετροι για το πώς επιχείρησαν να περιγράψουν και να ορίσουν οι αρχαίοι τη συνθήκη της ανθρώπινης ευτυχίας. Όσον αφορά στην εντός μας κατάσταση που θα επιτρέψει έναν ομαλό, ατάραχο αλλά και απολαυστικό βίο ο οποίος θα χαρακτηρίζεται από πληρότητα, μελέτησαν και συζήτησαν με μεγάλη λεπτομέρεια την αξία της γνώσης, της ψυχικής αρμονίας μεταξύ διαφορετικών δυνάμεων εντός μας, της εκπαίδευσης των συναισθημάτων και των διανοητικών μας ικανοτήτων, στις οποίες ένας τέτοιος βίος θεμελιώνεται.
Οι παραπάνω έννοιες αξιοποιούνται ώστε να περιγραφεί μια κατάσταση υγείας για την ψυχή στην οποία η φιλοσοφία των αρχαίων μας παροτρύνει να στοχεύσουμε (κατ᾽ αναλογία προς της υγεία του σώματος στην οποία στοχεύει η ιατρική και η διαιτητική). Σε αυτήν την προοπτική η ψυχική υγεία αντιμετωπίζεται όχι ως μια φυσική κατάσταση αλλά ως ένα επίτευγμα προς το οποίο οφείλουμε να κατευθύνουμε τον βίο και τις πράξεις μας, αναπτύσσοντας με πληρότητα και αρτιότητα τις φυσικές μας δυνάμεις και δεξιότητες.
Στις συναντήσεις μας θα εστιάσουμε σε ορισμένες βασικές έννοιες οι οποίες συνιστούν κρίσιμες παραμέτρους της συζήτησης των αρχαίων φιλοσόφων για την ευδαιμονία (συζήτησης που συχνά λαμβάνει χαρακτήρα έντονης διαμάχης μεταξύ τους):
(α) η θέση του ανθρώπου εντός του φυσικού κόσμου (Ηράκλειτος),
(β) η εύρεση μιας μεθόδου για την ανίχνευση μιας ζωής πληρότητας η οποία θα είναι ικανοποιητική για τα ανθρώπινα όντα (Σωκράτης).
(γ) η ευδαιμονία ως ψυχική υγεία και ως αρμονία μεταξύ διαφορετικών ψυχικών δυνάμεων που συνιστούν τις πηγές κινήτρων μας για πράξη (Πλατών),
(δ) η αξία της ανάπτυξης των ηθικών αρετών ως κατεξοχήν μορφών της ανθρώπινης πράξης (Αριστοτέλης),
(ε) η εξάλειψη των έντονων εκείνων συναισθηματικών αντιδράσεων που απειλούν την ψυχική μας ισορροπία (Στωικοί), και τέλος
(ζ) η αντιμετώπιση του πιο ριζικού φόβου που διαποτίζει κάθε άλλη ανησυχία του ανθρώπου, του φόβου του θανάτου (Επικούρειοι).
Στασινός Σταυριανέας, επίκουρος καθηγητής φιλοσοφίας στο Eλληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Σπούδασε φιλοσοφία και κοινωνικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στην αρχαία φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργο και στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις του καλύπτουν τα πεδία της αρχαίας επιστήμης και αρχαίας φιλοσοφίας και κυρίως εκείνα της αριστοτελικής φυσικής και βιολογίας και της ιπποκρατική ιατρικής. Ετοιμάζει για τη σειρά των Απάντων του Αριστοτέλη μια σχολιασμένη έκδοση του Περί Ζώων Μορίων και έχει επιμεληθεί την έκδοση του τόμων Aristotle on How Animals Move: The de Incessu Animalium: Text, Translation, and Interpretative Essays (Cambridge University Press, 2021) και Φιλοσοφία και Ιατρική στην Αρχαία Ελληνική Σκέψη (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, υπό έκδοση).
Οι συναντήσεις θα διεξαχθούν ως κάτωθι:
1η «Κάτι σταθερό σε έναν κόσμο που ρέει και αλλάζει διαρκώς» Ηράκλειτος
Τετάρτη 1 Φεβρουαρίου 2023, 18:00-20:30
2η «Εάν δεν έχεις μια θεωρία ακολούθησε τουλάχιστον μια μέθοδο» Σωκράτης
Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου 2023, 18:00-20:30
3η «Η ενοποίηση των μερών της ψυχής» Πλατών
Τετάρτη 1 Μαρτίου 2023, 18:00-20:30
4η «Η θετική ψυχολογία των ηθικών αρετών και η έννοια της μορφής» Αριστοτέλης
Τετάρτη 15 Μαρτίου 2023, 18:00-20:30
5η «Η εξάλειψη των παθών και ο ψυχικός συντονισμός με τον κόσμο» Στωικοί
Τετάρτη 29 Μαρτίου 2023, 18:00-20:30
6η «Αντιμετωπίζοντας τον ριζικό φόβο του θανάτου» Επίκουρος
Τετάρτη 5 Απριλίου 2023, 18:00-20:30
ΚΟΣΤΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ: €190 για τις 6 συναντήσεις
